وزارت نفت و چالش های پیش روی وزیر جدید

حدود دو ماه از رای اعتما د مجلس به سردار قاسمی فرمانده پیشین قرارگاه خاتم الانبیاء و انتخاب وی به عنوان وزیر جدید نفت می گذرد. وعده های وی در مورد افزایش تولید نفت و سرعت بخشیدن به اجرای پروژه های نفتی انتظارات را از او بالا برد و با توجه به وضعیت اقتصادی و روابط فعلی مجلس و دولت، انتظار می رود که به زودی پرسش از او در مورد چگونگی اجرای وعده هایش آغاز شود.
اما فارغ از مسائل سیاسی، موفقیت ایشان در مدیریت این وزارتخانه که در شش سال گذشته وضعیت بسیار نابسامانی را تجربه کرده است، چندان ساده به نظر نمی رسد.
در ماجرای رای اعتماد به ایشان موضوعی که بیشتر از همه روی آن تاکید می شد سابقه اجرایی ایشان در صنعت نفت بود. به طوری که برخلاف روال معمول در ایران، سوابق کاری ایشان از طریق منابع مختلف انتشار یافت.
با نگاهی به سوابق کاری وی چند نکته جلب نظر می کند:
- اغلب این سوابق در صنایع پایین دستی مانند پتروشیمی، انبار نفت و خطوط لوله می باشد که بیشتر به جنبه پیمانکاری این صنعت (آنهم در صنایع پایین دستی) مربوط می شود و چندان ربطی به سیاست گذاری های نفتی پیدا نمی کند. ضمنا در حال حاضر در این زمینه ها شرکت های مهندسی موفقی در کشور وجود دارند که بنا به شواهد در اجرای همین پروژه ها بسیار موفق تر از قرارگاه تحت مدیریت مهندس قاسمی عمل کرده اند.
- فازهای 15 و 16 که اولین تجربه قرارگاه در صنایع بالا دستی بود و به صورت دستوری و با ترک تشریفات مناقصه به قرارگاه واگذار شده بود نیز بدلیل تحریم ها از پیشرفت قابل ملاحضه ای برخوردار نبود و تابستان سال گذشته قرارگاه و شرکت سپانیر از ادامه کار در این پروژه انصراف دادند.
واقعیاتی که در رای اعتماد به ایشان نادیده گرفته شد عبارت از این است که حتی در صورت فرض مدیریت کاملا موفق ایشان در اجرای پروژه های مذکور، تمامی این تجربه چندان ارتباطی به حوزه مسولیت وزارتی که در واقع نیاز به آگاهی از مسائل کلان اقتصادی و سیاست گذاری های نفتی دارد پیدا نمی کند. هرچند در شرایطی که سلف ایشان تنها تجربه ای چند ساله در اداره امور ورزش کشور داشت چنین انتخابی جای تقدیر دارد. با این همه شاید بهتر و بجا تر بود که از این ذخیره تجربه مهندسی در جایی دیگر مثلا مدیریت شرکت خطوط لوله و مخابرات تفت ایران یا شرکت مهندسی و ساختمان نفت ایران استفاده می شد که قطعا ارتباط بسیار نزدیکتری با سوابق ایشان داشت.
مورد دیگری که خصوصا در سال های اخیر در انکار آن سعی شده است و آثار این بی توجهی نیز به تدریج خود را در کاهش تولید نفت نشان می دهد، ضعف ما در صنایع بالا دستی نفت یعنی اکتشاف، استخراج و تولید نفت است. در این بخش ما شدیدا محتاج کمک خارجی هستیم و ایجاد شرکت های دستوری و ثبت قراردادهای فرمایشی در مورد این پروژه ها هم راه به جایی نبرده است. در مقطع فعلی قادر به تولید تجهیزات اکتشاف و حفاری، تجهیزات سر چاهی و سایر قطعات مورد نیاز این بخش از صنعت نیستیم و تحریم های جدید هم راه را برای تهیه قطعات یدکی برای امکانات موجود هم دشوار کرده است. یک نمونه از مشکلاتی که با آن دست به گریبانیم حفاری چاه های فاز 9 و 10 پارس جنوبی است. این مساله که اسم سردار قاسمی در لیست تحریم های اوپایی قرار دارد مسلما راه خرید تجهیزات جدید را دشوار تر خواهد کرد. البته سیاست های جدید در مورد تربیت نیروی متخصص حفاری و صنایع بالا دستی قطعا به عنوان یک سرمایه گذاری بلند مدت بسیار مفید خواهد بود اما در موقعیت فعلی که در بهره برداری از بسیاری از مخازن در وضعیت بحرانی قرار داریم نیاز به تعامل بین المللی جهت رفع نیازهای روزمره این صنعت انکار ناپذیر است.
مورد آخر هم نیاز به آگاهی کامل نسبت قرار دادهای کلان نفتی، روابط خوب بین المللی جهت جذب سرمایه گذار و آگاهی از نحوه سیاست گذاری در توسعه میادین و بهره برداری صیانتی از ذخایر نفت و گاز است که جای تمام این موارد در سوابق سردار خالی به نظر می رسد.
به طور خلاصه می توان گفت که با توجه یه موارد گفته شده بسیار بعید است که سردار قاسمی هم با تمام سوابق و رویکرد پیمانکاریش قادر به انجام تغییر بزرگی در مجموعه عریض و طویل وزارت نفت شود و نمی توان چندان امیدی به سرعت گیری پیشرفت پروژه ها- خصوصا در بخش بالا دستی – داشت.
می توان پیش بینی کرد که به زودی سردار هم مانند اسلافش با پرسش های نمایندگان مجلس، کارکنان بخش های مختلف وزارت نفت، پیمانکاران طلب کار و ... روبرو شود.
تصور اینکه در حال حاضر هم سردار آرزو کند ایکاش در نقش همان پیمانکار برخوردار از حمایت کامل مراجع مختلف می ماند و خود را درگیر ریاست بر این مجموعه آشوب زده متاثر از بازی های سیاسی نمی کرد دور از ذهن نیست. به هر حال سردار اکنون در نقش نان آور خانواده ظاهر شده است بعید است انتظاراتی که از او هست با اختیارات و تواناییش متناسب باشد.